Εν μέσω της πανδημίας του νέου κορονοϊού αλλά και των επικρίσεων για την αρχική αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ειδικά όσον αφορά στην στήριξη των Κρατών – Μελών της, συνεχίζει να θέτει εν αμφιβόλω το ίδιο το μέλλον της Ένωσης.
Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέλαβε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που αφορούν στους τρόπους με τους οποίους αντιδρά στην κρίση του Covid-19. Πέραν των πακέτων στήριξης προς τα Κράτη – Μέλη της που ανακοινώθηκαν αλλά και την ανάληψη πρωτοβουλιών σε διάφορα επίπεδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση πλέον άρχισε να αναλαμβάνει ρόλο σε ένα παγκόσμιο επίπεδο. Η πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την δημιουργία μιας αερογέφυρας στήριξης και βοήθειας προς κράτη ανά το παγκόσμιο που αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε σχέση με την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι ενδεικτική αυτής της προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά την διάρκεια της κρίσης τα Κράτη – Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δοκιμάστηκαν έντονα σε όλους τους τομείς της δημόσιας λειτουργίας τους και έτι περισσότερο δοκιμάστηκαν οι πολίτες της Ένωσης λόγω της λήψης των αυστηρών περιοριστικών μέτρων που οδήγησαν σε εγκλεισμό της πλειοψηφίας των πολιτών, αναστολή εργασιών διαφόρων τομέων της οικονομίας, περιορισμούς στην διακίνηση εντός και εκτός της εδαφικής επικράτειας των Κρατών – Μελών της Ένωσης και λήψη νομοθετικών και κανονιστικών μέτρων που περιόρισαν κατά το μέλλον ή ήττον ακόμη και την εφαρμογή και απόλαυση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αιτιολογούμενα όμως υπό το πρίσμα της κρίσης της δημόσιας υγείας που διήλθαν ή ακόμη διέρχονται τα διάφορα κράτη. Τα μέτρα που λήφθηκαν και συνεχίζονται να λαμβάνονται από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης αφορούν στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας τόσο εντός της Ένωσης αλλά και εκτός, όπως σχολιάζεται πιο κάτω, αλλά και την ανταλλαγή ιατροφαρμακευτικής βοήθειας, ιατρικής υποστήριξης και εξοπλισμού εκεί όπου κρινόταν αναγκαίο, ως επίσης και την διαδικασία επαναπατρισμού των χιλιάδων ευρωπαίων πολιτών που εγκλωβίστηκαν σε τρίτα κράτη λόγω του κλεισίματος αεροδρομίων και τον περιορισμό των επιβατικών πτήσεων.
Η πρώτη θεσμική αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν κατόπιν της έκκλησης των Κρατών – Μελών και της εξουσιοδότησης που έλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τα Κράτη – Μέλη για την δημιουργία της στρατηγικής rescEU capacity την 19η Μαρτίου 2020, που αφορούσε πρωτίστως στην εξεύρεση, αποθήκευση και διανομή απαραίτητου ιατρικού εξοπλισμού εκεί όπου υπήρχε έλλειψη (πχ. Αναπνευστήρες, προστατευτικές μάσκες, ιατρικά και εργαστηριακά αναλώσιμα κ.ο.κ.) προς αντιμετώπιση της πανδημίας του νέου κορονοϊού. Η λειτουργία του Έκτακτου Συντονιστικού Κέντρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποβοήθησε στον συντονισμό των πιο πάνω προσπαθειών της Ένωσης. Σε σχέση με την εφαρμογή της στρατηγικής rescEU, τα αρχικά δεδομένα αναφέρονται σε αποστολή 90,000 προστατευτικών μασκών που αποστάλησαν από το κέντρο διαμονής της Ρουμανίας στην Ιταλια την 27η Απριλίου 2020, ενώ στις 2 και 3 Μαϊου 2020 περαιτέρω αποστολές προστατευτικών μασκών FFP2 αποστάλησαν στην Ισπανία, Ιταλία και Κροατία. Στα πλαίσια της πιο πάνω στρατηγικής, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί, για την δημιουργία των απαραίτητων αποθεμάτων ιατρικών υλικών, το 90% των αποθεμάτων, με το Συντονιστικό της Κέντρο να είναι το αρμόδιο σώμα για την διανομή του εκεί όπου απαιτείται και είναι αναγκαίο. Η στρατηγική της Ένωσης εδράζεται νομικά στην ύπαρξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, ο οποίος στοχεύει στην ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών στον τομέα της πολιτικής προστασίας ούτως ώστε να ενισχυθούν οι διαδικασίες πρόληψης, ετοιμότητας και αντίδρασης σε περιόδους κρίσεων. Υπενθυμίζεται, ότι ο μηχανισμός αυτός ενεργοποιείτο μέχρι στιγμής σε καταστάσεις πυρκαγιών, τα κράτη αιτούνταν την συνδρομή άλλων κρατών σε πυροσβεστικό εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων της αποστολής πυροσβεστικών αεροσκαφών, ελικοπτέρων και προσωπικού. Ο συγκεκριμένος μηχανισμός μέχρι σήμερα έχει ενεργοποιηθεί σε 330 περιπτώσεις από το 2001 που εγκαθιδρύθηκε, ενώ ειδικά για την διαδικασία επαναπατρισμού ευρωπαίων πολιτών που εγκλωβίστηκαν σε τρίτες χώρες τα στατιστικά δεδομένα μέχρι την 8η Μαϊου 2020 αναφέρονται σε επαναπατρισμό 66,630 ατόμων εκ των οποίων οι 59,294 είναι ευρωπαίοι πολίτες.
Επιπρόσθετα, όπως ανακοινώθηκε την 8η Μαϊου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα με το οποίο θα μπορεί να μεταφέρει ανθρωπιστική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένων των απαραίτητων επαγγελματιών υγείας αλλά και έκτακτες προμήθειες σε κράτη ανά το παγκόσμιο που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ως προς την καταπολέμηση του κορονοϊού. Οι ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταδεικνύουν το όραμα της Ένωσης να καταστεί ένας παγκόσμιος δρώντας, συνεισφέροντας στις παγκόσμιες κρίσεις και ειδικότερα στις περιοχές που το έχουν περισσότερη ανάγκη. Η σχετική δήλωση της Επιτροπής εμπερικλείει το ακόλουθο μήνυμα: Αφήνοντας σήμερα οποιαδήποτε περιοχή του κόσμου απροστάτευτη, σημαίνει ότι μένουμε όλοι απροστάτευτοι για το αύριο. Ήδη, έχει πραγματοποιηθεί η πρώτη πτήση παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας από την Λυόν της Γαλλίας προς την Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής, η οποία μετέφερε 60 υπαλλήλους στον τομέα της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας και 13 τόνους ανθρωπιστικής βοήθειας, ενώ μέσω του προγράμματος αυτού ικανοποιούνται και οι ανάγκες επαναπατρισμού ευρωπαϊων πολιτών που βρίσκονται στις περιοχές όπου πραγματοποιούνται οι ανθρωπιστικές αυτές πτήσεις.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο υλοποιείται σε συνεργασία και συντονισμό με τα Κράτη – Μέλη της Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχορηγεί πλήρως τις αεροματαφορές μεταξύ των Κρατών – Μελών και των προορισμών παροχής της ανθρωπιστικής βοήθειας και στήριξης και όπου αυτό είναι δυνατόν συμπεριλαμβάνει πτήσεις επαναπατρισμού ευρωπαίων πολιτών αλλά και μεταφορά εκ περιτροπής υπαλλήλων στον τομέα της παροχής ανθρωπιστικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων δημοσίων υπαλλήλων, μελών Μη-Κυβερνητικών Οργανισμών και προσωπικού των υπηρεσιών του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Η ενέργεια αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης την επαναφέρει στο διεθνές προσκήνιο ως ένα σχετικό δρώντα που μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση παγκόσμιων και υπερεθνικών κρίσεων προσφέροντας ακριβώς την απαραίτητη στήριξη σε κράτη που το έχουν ανάγκη, ειδικά όσον αφορά στην αντιμετώπιση της κρίσης του νέου κορονοϊού. Με αυτές τις ενέργειες η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να αναπτερώσει την αίγλη της σε διεθνές επίπεδο, η οποία στα αρχικά στάδια της έξαρσης της κρίσης πλήγηκε. Παραμένει, φυσικά, το γεγονός ότι η Ένωση πρέπει να αναδείξει έτι περισσότερο τον ρόλο της, την αλληλεγγύη και την στήριξη της στα ίδια τα Κράτη – Μέλη της και στο σύνολο των Ευρωπαίων πολιτών.
